Ông chủ làm vẻ vang cho ngôi nhà chứ không phải ngôi nhà làm vẻ vang cho ông chủ - Xixêrông

Tìm hiểu phúc âm


I - PHÚC ÂM THÁNH MARCO ( 1 ) 
NGUYN HC TP  - 1 - Nhng tư tưởng khi đu: 
Kitô giáo không phi là tôn giáo được đt nn tng trên mt h thng tư tưởng, mt ý thc h hay huyn thoi. 
Bi cnh tôn giáo Do Thái, trong đó Chúa Giêsu sng, đang mong ch mt V được Thiên Chúa sai đến, Đng Cu Đ (Messia). Đng y s thc hin tt c nhng li ha cu đ được Thiên Chúa ha cho dân Người. 
Qua dân Do Thái Thiên Chúa đã lp nên nhng mi dây liên h thân hu và nhiu ln đã t ra ý mun ca Người. 

Điu mi m ca Kitô giáo đó là cùng vi biến c sinh ra ca Chúa Giêsu Nazareth, Thiên Chúa to mt khúc quanh trong lch s con người. 
Đi vi ai sng Palestine thi Chúa Giêsu, đã thy, đã nghe, đã đi theo Chúa Giêsu, kinh nghim đu tiên là mình đang sng vi mt con người ging như mình, mt con người thc s và chính danh con người. 
Tht vy các Phúc Âm cùng đng thanh nhn mnh tính cách phi thường ca con người Chúa Giêsu, đến bn tính nhân loi ca Người, bng cách làm ni bc lên rng Người có nhng ước mun, tình cm và ham mun cá bit ca chính con người: Người cũng 
- có nhu cu đói khát (Ga 4, 7-8), 
- đng lòng trước đoàn lũ dân chúng (Mc 6, 34; Mt 16, 32 ), 
- xúc đng trước bnh tt và tang chế (Mc 1, 41), 
- s hi như mi người (Mc 14, 33), 
- ngc nhiên trước nhng gì bt thường (Ga 3, 10), 
- qu trách ti li, sai lm, nhng điu không chính đáng (Mt 23, 13-33) 
- khóc lên trước tình trng thm đm (Ga 11, 35). 
Nói tóm li: 
Chúa Giêsu là mt con người nhy cm trước nhng đc tính tích cc, bi đó Người t ra 
- tâm tình yêu thương và tình thân hu đi vi các môn đ (Ga 16, 15), 
- tin tưởng đi vi các v (Mc 3, 14), 
Nhưng đng thi Người cũng t ra là con người xác quyết và quyết đnh, 
- xác tín v nhng gì mình nói và làm (Mc 8, 31-33). 
Nhưng bên cnh nhng nét đc thù ca mt con người như chúng ta, Người cũng t ra trong các Phúc Âm bn tính Thiên Chúa ca Người. 
Con người ca Chúa Giêsu, vi tt c phương din con người ca Người, là ngun gc đc tin Kitô giáo. 
Tt c cuc đi Người, các li ging dy và các ln thinh lng ca Người, tình cm và các quyết đnh ca Người, các đng tác thường nht và các phép l Người làm, biến c Người được sinh ra, cái chết ca Người và nht là cuc phc sinh ca Người, tt c nhng điu đó là căn ci ca Kitô giáo. 
Chính t cuc phc sinh ca Chúa Kitô, mà các môn đ s hiu được Chúa Giêsu là Con Thiên Chúa. 
Đó là khi nhân ci trung tâm ca vic loan truyn Kitô giáo. 
Nhưng Chúa Giêsu làm cho thay đi nơi con người các cách thc mong đi đi vi phương thc mà Thiên Chúa s mc khi chính Người. 
Ai mong đi Chúa ch s mc khi Người cho và thông hip vi con người bng sc mnh hay bng phép l, thì trái li ch thy nơi Chúa Giêsu, mt con người, mc du thc hin nhng công trình phi thường, ch mun đm nhn ly tt c các đc tính đi sng con người trong cuc sng thường nht ca Người. 
Ai nghĩ rng mình s thy được Thiên Chúa trong Đng Cu Đ, h ch thy được mt con người, 
Chúa Giêsu là Con Thiên Chúa và vn gi bn tính Thiên Chúa ca mình, nhưng đng thi Người cũng chn phương thc thu hp mình vào tm mc nhân loi. 
- "Chúa Giêsu Kitô vn dĩ là Thiên Chúa, mà không nghĩ phi nht quyết duy trì đa v ngang hàng vi Thiên Chúa, nhưng đã hoàn toàn trút b vinh quang, mc ly thân nô l, tr nên ging phàm nhân, ging như người trn thế" (Phil 2, 6-7). 
2 - Các ngun mch to nên Tân Ước. 
Chúa Giêsu, ai trong chúng ta cũng biết, không đ li cho chúng ta mt bn văn viết nào. Người cũng không có sáng kiến bo đm viết thành văn các din t ca Người. 
Trái li, chính mt vài môn đ Người đã viết ra, nhưng không phi viết ra ngay sau nhng s kin đã xy ra, mà là sau mt khon thi gian vài chc năm. 
Lin sau khi nhng s kin đã xy ra ( tc là sau cái chết và cuc sng li ca Chúa Giêsu) chúng ta có được bn Phúc Âm truyn ming (t năm 30 đến khon năm 70 ) và ch có sau đó các li truyn ning đó được viết li thành các Phúc Âm, được viết thành văn bn ( khong t năm 70 đến khon năm 100). 
Trên thc tế, sau khi Chúa Giêsu chết đi, đến khi viết thành bn văn Phúc Âm có khon bn mươi năm được tri qua, nhưng đó không phi là khon bn mươi năm rng không. 
Đó là nhng năm mà cng đng Kitô hu có nhng đng tác năng đng đy cường đ trong vic rao ging, c hành phng v, nhng ln đu tiên thu nhn nhng bn văn viết li nhng gì chính yếu Chúa Giêsu đã "nói lên", các d ngôn Người ging dy, các phép l Người làm. 
T các vt liu va k, các tác gi Phúc Âm đã thu nhn, múc ly đ viết thành Phúc Âm. 
Nhng gì được tường thut li bng li nói và băng văn bn, được gi là Truyn Thng.
Khong thi gian thu góp và viết lên thành văn bn là gia các năm 40-50 và 70 sau Thiên Chúa Giáng Sinh, đi vi Phúc Âm Thánh Matthêu, Marco và Luca; khong gia năm 90 -100 sau Thiên Chúa Giáng Sinh, đi vi Phúc Âm Thánh Gioan. 
Ba Phúc Âm đu tiên được gi là "Phúc Âm Nht Lãm" (sGaópsis, Hy Lp: sGa = chung nhau; ópsis = nhìn thy: như vy tc là các Phúc Âm có th c chung nhau", bi vì có nhng d kin tương t nhau và song song nhau. 
Phúc Âm Thánh Gioan được viết lên bên ngoài Palestine, hơi khác vi ba Phúc Âm kia, mc du cùng thut li nhng biến c như nhau, nhưng ngài nhìn dưới mt nhãn quang khác nhau. 
Sách Tông Đ Công V được Thánh Luca viết lên gia năm 73 và 80 theo mt s hc gi cho biết, gia năm 90 và 100 theo mt s hc gi khác. 
Ngun gc ca các Phúc Âm phát xut t các li ging dy ca các Tông Đ, như nhng gì Công Đng Vatican II xác nhn trong Hiến Chế Tín Lý "Dei Verbum", n. 19: 
- "Các Thánh Tông Đ, sau khi Chúa Thăng Thiên, đã truyn dy cho nhng ai nghe các ngài điu mà Người đã nói và đã làm, vi trí óc mà các ngài có được, được hun dy bi các biến c vinh quang ca Chúa Kitô và soi sáng bi Thánh Thn Chân Lý. Và các tác gi đã viết lên bn quyn Phúc Âm, bng cách chn la mt vài gia các s kin đã được lưu truyn li cho bng li nói hoc bng bn viết, bng cách tng kết mt vài biến c, chú gii nhng biến c khác có liên h vi tình trng ca Giáo Hi, tuy nhiên sau cùng vn tn gi tính cách loan báo, nhưng luôn luôn theo phương thc nhm nói v Chúa Giêsu vi lòng thành tht và chân lý". 
Như vy, trong Phúc Âm chúng ta gp được hoc nhng gì Chúa Giêsu đã nói và đã làm, hoc nhng gì các Thánh Tông Đ dưới ánh sáng Phc Sinh và Hin Xung đã lưu truyn li; hoc sau cùng, công trình làm vic sp xếp li (redaction ) được các tác gi Phúc Âm thc hin, tùy theo các hoàn cnh khác nhau ca các cng đng Kitô hu, bng cách la chn gia ni dung li loan báo, các yếu t mà các ngài cho rng hu ích đ loan truyn đc tin, tuy nhiên không làm chuyn đi s đip ca Chúa Kitô. 
Như vy các Phúc Âm 
- không phi là mt tiu s hay sp xếp li lch s ca Chúa Giêsu, mc du vn cha đng nhiu yếu t tiu s có tính cách lch s không th chi ci được; 
- không phi là mt tng hp hu lý và có h thng các chân lý và các gii răn được Chúa Giêsu ging dy (như sách Coran ca Mahomet trong Hi Giáo ); 
- không phi là bn phương thc nhìn hoàn toàn khác nhau v mt biến c, cũng không phi là nhng bn văn ging ht nhau và lp đi lp li, bn ny có th thay thế cho bn kia hay c bn bn văn có th tng hp li thành mt văn bn duy nht; 
- không phi là nhng bn văn trc tiếp ghi li tc khc nhng s kin đang lúc xy ra, mc du các tác gi Phúc Âm gn như là nhng nhân chng trc tiếp các biến c (trường hp Thánh Matthêu và Thánh Gioan) hay là nhng môn đ sát gn vi các Thánh Tông Đ (trường hp Thánh Luca và Thánh Marco ). 
Điu chú tâm tiên khi ca Phúc Âm là cung hiến cho các Kitô hu mt nhãn quang đy đ v Chúa Giêsu: thông báo toàn din din mo Chúa Giêsu ch không phi nhng phương din cá bit (Chúa Giêsu là con người, là V Ngôn S, là Thiên Chúa...). Ai đến gn Phúc Âm cn phi đc tâm lưu ý đến đi tượng tôn giáo va k đ có th đng thanh tương ng trên cùng mt tng s hiu được các bn văn Phúc Âm. 
Thái đ đúng đn đ đc và hiu Phúc Âm như là nhng bn văn có nn tng lch s không đòi buc phi dùng lý trí hn hp, nghĩa là xem các bn văn Phúc Âm ch là nhng minh chng biến c lch s, nhưng còn c đến đc tính trình bày ca Phúc Âm, tc là Phúc Âm nhm đưa ra gii thiu cho biết và mi gi người đc hãy đi đến đc tin. 
Nhưng điu va k không làm mt đi khi Phúc Âm giá tr lch s. Mc du Phúc Âm là nhng bn văn được viết lên dưới ánh sáng đc tin, nhưng vn là nhng bn văn trung thành vi các yếu t lch s và tôn trng đi vi li ging dy nguyên thy ca Chúa Kitô. Tuy nhiên, điu thiếu sót ca Phúc Âm là không ghi li tt c và lp tc bng ch viết nhng gì Chúa Giêsu đã làm và nói, bi đó khó mà tr li được nguyên ng Chúa Giêsu tht ra "ipsissima verba Jesu". 
Sau Phc Sinh, các Thánh Tông Đ gii thích các biến c lch s nh ơn ca Chúa Thánh Thn và dưới ánh sáng đc tin, nhưng các ngài không t to và biến chế các biến c đó ra. 
Tht vy, trong mt vài đon văn, các tác gi Phúc Âm nhn mnh rng nhng điu các ngài thut li, được đt nn tng trên nhng nhân chng cá nhân ca các ngài 
- "Người xem thy vic ny đã làm chng và li chng ca người y xác thc; và người y biết mình nói s tht, đ cho c anh em na cũng tin (Ga 19, 35) 
- "Chính môn đ ny làm chng v nhng điu đó và đã viết ra. Chúng tôi biết rng li chng ca người y là xác thc "(21, 24), 
trong mt vài đon khác, các ngài cho biết da trên các nhân chng có nn tng (Lc 1, 1-4): 
- "Thưa ngài Theophilo đáng kính, có nhiu người đã ra công son bàn tường thut nhng s vic đã được thc hin gia chúng ta. H viết theo nhng điu mà các người đó đã được chng kiến ngay t đu và đã phc v li Chúa truyn li cho chúng ta. Tôi cũng vy, sau khi đã cn thn tra cu đu đuôi mi s, thì thiết tưởng cũng nên tun t viết ra đ kính tng ngài, mong ngài s nhn thc được rng giáo hun ngài đã hc hi tht là vng chc" (Lc 1, 1-4). 
Matthêu và Gioan là nhng Tông Đ ca Chúa Giêsu và là nhng nhân chng trc tiếp đi vi nhng gì các ngài ghi li trong Phúc Âm. 
Marco không phi là Tông Đ, mà là môn đ ca Thánh Phaol trước kia và sau đó là môn đ ca Thánh Phêrô và nht là t li ging hun ca Thánh Phêrô, Marco thu góp nhng d kin lch s đ viết lên Phúc Âm. 
Thánh Luca đã xác nhn ngay t khi khi đu viết Phúc Âm là người chú tâm tìm kiếm nhng tin tc có nn tng và thu thp nhng gì đã được viết ra và đúc kết ca nhng người đi trước mình. 
3 - Các tiêu chu
Khi đu t các d kin lch s đã đ cp, các hc gi đưa ra mt vài tiêu chun đ xác nhn tính cách lch s đáng tin cy được k li trong Phúc Âm: 
1) Tiêu chun được nhiu minh chng. 
Khi mt s kin hoc mt li ging dy được nhiu ngun gc khác nhau đưa ra, yếu t Phúc Âm đó được xem là có lý chng vng mnh và như vy đáng tin cy v phương din lch s, bi vì nhiu nhân chng đã xác đnh d kin đó. 
Ăp dng tiêu chun đó vào ch đ lòng nhân t ca Chúa Giêsu đi vi người ti li chng hn, chúng ta có được lý chng lch s xác nhn và đã được tt c các Phúc Âm đu ghi li, mc du dưới nhiu th văn khác nhau ( d ngôn, din văn, thut li biến c gp g gia Chúa Giêsu và các nhân vt khác nhau, tranh lun vi các người Pharisêu và các v lãnh đo dân chúng ). C đng tác làm phép l ca Chúa Giêsu, li ging dy ca Người bng d ngôn, thái đ xác nhn v trí xác tín tôn giáo ca Người đi vi hình thc tôn giáo ca mt vài người đương thi, cái chết ca Người trên thp giá, s sng li ca Người là nhng gì có th dược coi như là nhng s kin lch s đáng tin cy. 
2) Tiêu chun bt liên tc. 
Khi mt s kin xy ra đi ngược li hoàn cnh xã hi và tâm thc Do Thái thi Chúa Giêsu đang sng, điu đó có th được coi là lch s xác đáng: ví d thái đ ca Chúa Giêsu đi vi các người Pharisêu và đi vi cách thc hành ngày sabat ca h. Đó là thái đ cho thy s rn nt đi vi thế gii các thy thông thái lut; hay ngay c t ng Chúa Giêsu dùng, "Abbà, Cha ơi" đ gi Chúa Cha, cũng là nhng gì vượt quá quan nim ca người Do Thái đi vi Thiên Chúa. 
3 ) Tiêu chun thích hp. 
Chúng ta có th xem mt s kin được Phúc Âm k li là chí lý, nếu yếu t đó thích hp và chính đáng đi vi s đip ca Chúa Giêsu và li rao ging Nước Thiên Chúa. 
4) Tiêu chun gii thích cn thiết. 
Đó là cách áp dng nguyên tc lý trí đ dùng. Mi s kin xy ra, đu có th phi được lý trí gii thích tho đáng. Đôi khi đó là cách gii thích tr thành yếu t cn thiết, bi vì các cách gii thích khác có th đưa đến nhng vn đ ln hơn và khó khăn hơn. Đó là tiêu chun cho rng cách gii thích đơn sơ đôi khi là li gii thích cn thiết, mc du đôi khi đi ra ngoài khung thước thông thường. Ví d như các Tông Đ không đến lc soát và đem thân xác Chúa Giêsu ra khi m, điu đó có th tin được. Nếu không, làm sao các V có th ln tránh được s canh phòng nghiêm nht ca các lính canh? 
Các v đã tìm được can đm đâu đ dám làm chuyn đó, trong khi Phúc Âm cho biết rng các v khiếp đm, np trong nhà, các ca đu đóng kín ? 
Nhưng các Phúc Âm mà chúng ta có trong tay là nhng quyn Phúc Âm, mà các tác gi Phúc Âm đã viết ra hay không? 
Chúng ta có th tr li xác đinh rng Thánh Matthêu, Marco, Luca và Gioan đã viết ra Phúc Âm. 
Bn văn tiên khi do tay các v viết lên được gi là nhng "bn văn t ký" (autographe). 
Kế đến nhng người khác da trên "các bn văn t ký" ca các v đ viết thành nhng bn sao khác, thành nhiu phó bn đ ph biến cho nhiu cng đng. Các "bn sao " hay "phó bn" đó được gi là các bn văn "ký hiu" (codes). 
Chung ta không có "bn văn t ký" (autographe ) c xưa nào, trc tiếp liên h đến các tác gi Phúc Âm. chúng ta ch có được các bn sao, hay "ký hiu" thôi. 
Ngôn ng
Ba ngôn ng được các tác gi dùng đ viết Thánh Kinh, đó là tiếng Do Thái, tiếng Aramaico và tiếng hy Lp. 
1 - Tiếng Do Thái cũng được gi là tiếng "sémitique", do tên ca Sem, con ca Noe. Đó là ngôn ng được người Do Thái dùng đ nói vi nhau cho đến vài thế k sau thi kỳ bi đày Babylon. Sau đó là ngôn t ch được dùng trong kinh nguyn và trong văn thư. Ri được dùng li và cp nht hoá, được dùng trong thế gii Do Thái hin nay. 
2 - Tiếng Aramaico (t gc Aram, là mt vùng sau đó được goi là Syria hin nay), ngôn ng được dân chúng Do Thái Palestine dùng vào thi Chúa Giêsu. Mt vài t ng "do thái" được ghi li trong Phúc Âm, trên thc tế đó là tiếng Aramaico: "Messia, Pascha, Golgotha, Talità cum..." 
3 - Tiếng Hy Lp, được thnh hành khp phiá Đông Phương, t lúc Alexandre Đi Đế (333-323 trước Chúa Giáng Sinh) và đã tr thành ngôn ng ca hàng trí thc. Tiếng Hy Lp được thnh hành đến đ khi đế quc Roma xâm chiếm c Trung Đông, tiếng La Tinh cũng không th thay thế được tiếng Hy Lp. Hay nói đúng hơn, tiếng Hy Lp nhân dp đó đã tràn ngp sang c Roma và tr thành thông dng ti th đô ca đế quc. 
Cu Ước, phn ln được viết bng tiếng Hy Lp trong các thế k III và II trước Thiên Chúa Giáng Sinh theo th thc được gi là "Bn Văn 70" (Versione Settanta), bi vì đó là con s các dch gi ca Bn Văn. Bn Văn 70 đó đã được Giáo Hi dùng t thi các Thánh Tông Đ và hin nay vn còn được các Giáo Hi Đông Phương dùng. 
Tân Ước, hoàn toàn được viết bng Hy Lp. Và chúng ta biết rng bn sao chính thc Phúc Âm Thánh Matthêu được viết bng tiếng Do Thái (hay Aramaico), nhưng chúng ta ch có được bn viết bng tiếng Hy Lp. 
Vào cui thế k IV, Thánh Girolamo dch li mt ln na, bàng tiếng La Tinh, bn văn Cu Ước trc tiếp t tiếng Do Thái. ngài dch c bn văn Tobia va Giuditta t tiếng Aramaico và duyt xét li các bn văn Hy Lp. 
Bn Thánh Kinh La Tinh mi ny là bn văn duy nht được dùng trong c Giáo Hi Tây Phương và được gi là Bn Thánh Kinh "Vulgata", tc là ược ph biến" cho khp dân chúng và được dùng như là bn văn chung. 
Nguyn Hc Tp - Thannienconggiao

Không có nhận xét nào:

Lên đầu trang