Các nghĩa của từ “PNEUMA” (Thần Khí, tâm trí, gió…) trong Tin Mừng Gioan

Posted on fx.hongan on Tháng Chín 10, 2012

I. Dẫn nhập

Trong Kinh Thánh, danh từ “THẦN KHÍ” tiếng Hy Lạp: “pneuma”, gốc tiếng Hípri: “ruah”, có nghĩa khởi đầu: “hơi thở”. Danh từ “pneuma” xuất hiện 24 lần trong Tin Mừng thứ tư ở các nơi: 1,32.33a.33b; 3,5.6a.6b.8a.8b.34; 4,23.24a.24b; 6,63a.63b; 7,39a.39b; 11,33; 13,21; 14,17.26; 15,26; 16,13; 19,30; 20,22. Từ “pneuma” có nghĩa là “Thần Khí” (viết hoa) không xuất hiện trong 10 chương (Ga 2; 5; 8–13; 17; 21) và xuất hiện nhiều nhất trong chương 3 (6 lần). Các nghĩa của từ “pneuma” trong Tin Mừng thứ tư có thể phân loại thành 6 nhóm nghĩa.

II. 6 nhóm nghĩa của danh từ “pneuma”

1. “Pneuma” chỉ “Thần Khí” Thiên Chúa

Nghĩa thứ nhất của từ “pneuma” chỉ Thần Khí Thiên Chúa và được viết hoa. Nghĩa này xuất hiện 14 lần trong Tin Mừng thứ tư dưới ba danh xưng: (1) “Thần Khí” (pneuma), xuất hiện 8 lần (1,32.33; 3,5.6.8.34; 7,39a.39b); (2) “Thánh Thần” (pneuma to hagion), dịch sát: “Thần Khí Thánh”, xuất hiện 3 lần (1,33; 14,26; 20,22); (3) “Thần Khí sự thật” (pneuma tês alêtheias) xuất hiện 3 lần (14,17; 15,26; 16,13). Dưới đây là một vài trích dẫn minh hoạ:

- Ga 7,37b-38

Vào ngày cuối cùng dịp lễ Lều, đó là ngày long trọng nhất của dịp lễ, Đức Giêsu tuyên bố: “Nếu ai khát hãy đến với Tôi và hãy uống. Người tin vào Tôi, như Kinh Thánh đã nói: ‘Từ lòng người ấy sẽ tuôn chảy những dòng nước sự sống’” (Ga 7,37b-38). Trong câu tiếp theo (7,39), người thuật chuyện giải thích cho độc giả ý nghĩa lời tuyên bố của Đức Giêsu: “Điều đó, Người [Đức Giêsu] nói về Thần Khí (pneumatos) mà những kẻ tin vào Người sẽ lãnh nhận. Tuy nhiên, Thần Khí (pneuma)chưa có, vì Đức Giêsu chưa được tôn vinh” (7,39). Ga 7,39 xuất hiện 2 lần từ “pneuma” với nghĩa “Thần Khí” (viết hoa). Xem bản dịch: Bản văn Gioan, TIN MỪNG và BA THƯ, Hy Lạp – Việt.

- Ga 1,33-34

Khởi đầu Tin Mừng thứ tư, Gioan Tẩy Giả làm chứng về Đức Giêsu ở 1,33-34: “Phần tôi, tôi đã không biết Người [Đức Giêsu]. Nhưng Đấng sai tôi làm phép rửa trong nước, Đấng ấy đã nói với tôi: ‘Ngươi thấy Thần Khí (pneuma) xuống và ở lại trên ai, thì người đó là Đấng làm phép rửa trong Thánh Thần’ (pneuma hagiô). Phần tôi, tôi đã thấy và đã làm chứng rằng: Chính Người là Con Thiên Chúa.” Trong hai câu 1,33-34, Gioan Tẩy Giả nhắc đến Thiên Chúa là đấng sai ông đến làm chứng (1,6); nhắc đến Thần Khí (pneuma) và Thánh Thần (pneuma hagiô); cuối cùng ông xác nhận Đức Giêsu là Con Thiên Chúa.

- Ga 14,15-17.26

Trong Ga 14, tác giả sách Tin Mừng đồng hoá “Đấng Paráclê (paraklêtos) với “Thần Khí sự thật” và “Thánh Thần”. Đức Giêsu hứa với các môn đệ ở 14,15-17: “Nếu anh em yêu mến Thầy, anh em sẽ giữ các điều răn của Thầy; và chính Thầy sẽ can thiệp với Cha và Người sẽ ban cho anh em một Đấng Paráclê khác (allon paraklêton) để Người ở với anh em mãi mãi. Thần Khí sự thật (pneuma tês alêtheias) là Đấng thế gian không thể đón nhận, vì thế gian không thấy cũng chẳng biết Người. Còn anh em, anh em biết Người, vì Người ở lại giữa anh em và Người sẽ ở trong anh em”.

Trong đoạn văn này “Đấng Paráclê khác” (14,16) chính là “Đấng Paráclê – Thần Khí sự thật” (15,26). Đến 14,26, “Đấng Paráclê” được đồng hoá với “Thánh Thần”. Đức Giêsu nói với các môn đệ: “Đấng Paráclê (ho paraklêtos), Thánh Thần (to pneuma to hagion), Đấng mà Cha sẽ sai đến nhân danh Thầy. Đấng Paráclê sẽ dạy anh em tất cả và sẽ làm cho anh em nhớ lại tất cả những gì [chính] Thầy đã nói với anh em” (14,26). Như thế, bản văn dùng ba tước hiệu để nói về“Đấng Paráclê” (ho paraklêtos): “Đấng Paráclê khác (allos paraklêtos), “Thần Khí sự thật” (pneuma tês alêtheias) và “Thánh Thần” (pneuma to hagion).

2. “Pneuma” có thể hiểu là “Thần Khí” Thiên Chúa hay “tâm linh”

Trong bản văn Hy Lạp của các sách Tân Ước, danh từ “pneuma” được viết toàn bộ bằng chữ hoa (PNEUMA) hay chữ thường (pneuma). Bản văn Hy Lạp Tân Ước chúng ta có ngày nay lên đến thế kỷ II, tất cả các thủ bản cổ này được viết toàn bộ bằng chữ hoa (PNEUMA). Từ thế kỷ IX, bản văn Tân Ước mới được sao chép bằng chữ thường (pneuma). Vì thế, có 2 lần trong Tin Mừng thứ tư (4,24a; 6,63a), danh từ “pneuma” có thể hiểu một trong 2 nghĩa: “Thần Khí” Thiên Chúa (viết hoa) hay “thần khí” (viết thường) theo nghĩa “tâm linh”, “linh thiêng”. So sánh một số bản dịch dưới đây cho thấy lựa chọn cách dịch khác nhau từ “pneuma”.

- Ga 4,24

Trong Ga 4,24 xuất hiện 2 lần từ “pneuma” và có ba cách dịch hai cụm từ: “THIÊN CHÚA LÀ THẦN KHÍ” (4,24a) và “THỜ PHƯỢNG TRONG THẦN KHÍ” (4,24b).

a. Danh từ “thần khí” viết thường trong cả hai cụm từ

NPD/CGKPV (Nhóm Phiên Dịch / Các Giờ Kinh Phụng Vụ, 2011), Ga 4,24: “Thiên Chúa là thần khí (pneuma), và những kẻ thờ phượng Người phải thờ phượng trong thần khí (pneumati) và sự thật.”

NJB (New Jerusalem Bible, 1985), Jn 4,24: “God is spirit (pneuma), and those who worship must worship in spirit (pneumati) and truth.”

b. “Thần khí” viết hoa trong cụm từ thứ nhất và viết thường trong cụm từ thứ hai

Giuse LÊ MINH THÔNG, Bản văn Gioan, TIN MỪNG và BA THƯ, Hy Lạp – Việt, 2011, Ga 4,24: “Thiên Chúa là Thần Khí (pneuma), và những kẻ thờ phượng Người phải thờ phượng trong thần khí (pneumati) và sự thật.”

NKJV (The New King James Version, 1982), Jn 4,24: “God is Spirit(pneuma), and those who worship Him must worship in spirit (pneumati)and truth.”

c. “Thần khí” viết hoa trong cả hai cụm từ

NAB/RE (New American Bible, Revised Edition, 1991 – Present), Jn4,24: “God is Spirit (pneuma), and those who worship him must worship in Spirit (pneumati) and truth.”
NOV (Nova Vulgata Version) Jn 4,24: “Spiritus (pneuma) est Deus, et eos, qui adorant eum, in Spiritu (pneumati) et veritate oportet adorare.”

- Ga 6,63

Trong câu Ga 6,63, xuất hiện 2 lần từ “pneuma”. Trong cụm từ thứ nhất “THẦN KHÍ thì làm cho sống” (6,63a) có hai cách hiểu: “Thần Khí” (viết hoa) hay “thần khí” viết thường. Trong cụm từ thứ hai “Những lời chính Thầy [Đức Giêsu] nói với anh em [các môn đệ] là thần khí” (6,63b), hầu hết các bản dịch lựa chọn viết thường từ “thần khí”.

a. Dịch Ga 6,63a: “Thần khí thì làm cho sống” (viết thường từ “thần khí”)

NPD/CGKPV (Nhóm Phiên Dịch / Các Giờ Kinh Phụng Vụ, 2011), Ga 6,63: “Thần khí mới làm cho sống, chứ xác thịt chẳng có ích gì. Lời Thầy nói với anh em là thần khí và là sự sống.”

Giuse LÊ MINH THÔNG, Bản văn Gio-an, 2011, Ga 6,63: “Thần khí thì làm cho sống, xác thịt chẳng có ích gì. Những lời chính Thầy nói với anh em là thần khí và là sự sống.”

NAB/RE (New American Bible, Revised Edition, 1991 – Present), Jn6,63: “It is the spirit that gives life, while the flesh is of no avail. The words I have spoken to you are spirit and life.”

NJB (New Jerusalem Bible, 1985), Jn 4,24: “It is the spirit that gives life, the flesh has nothing to offer. The words I have spoken to you are spirit and they are life.”

b. Dịch Ga 6,63a: “Thần Khí làm cho sống” (viết hoa từ “Thần Khí”)

TOB (Traduction Œcuménique de la Bible, 1988), Jn 6,63: “C’est l’Esprit qui vivifie, la chair ne sert de rien. Les paroles que je vous ai dites sont esprit et vie.”

NASB (The New American Standard Bible, 1995) Jn 6,63: “It is the Spirit who gives life; the flesh profits nothing; the words that I have spoken to you are spirit and are life.”

NIV (The New International Version, 1984) Jn 6,63: “The Spirit gives life; the flesh counts for nothing. The words I have spoken to you are spirit and they are life.”

Tóm lại, trong các cách dịch trên, nếu dịch là “Thần Khí” (viết hoa) thì hiểu là Thần Khí Thiên Chúa (nghĩa thứ nhất của từ pneuma). Nếu dịch là “thần khí” (viết thường) thì hiểu theo nghĩa “linh thiêng”, “tâm linh”, tức là nghĩa thứ ba của từ “pneuma” được bàn đến dưới đây.

3. “Pneuma” có nghĩa “linh thiêng”, “tâm linh” (sens spirituel)

Nghĩa thứ ba của từ “pneuma”, xuất hiện 4 lần (3,6; 4,23.24b; 6,63b), theo nghĩa “linh thiêng”, “tâm linh”. Ở 3,6, xuất hiện 2 lần từ “pneuma”. Lần thứ nhất chỉ “Thần Khí” (viết hoa). Lần thứ hai có nghĩa “tâm linh”, “linh thiêng”. Đức Giêsu nói với Nicôđêmô: “Điều gì sinh ra bởi xác thịt là xác thịt; và điều gì sinh ra bởi Thần Khí (pneumatos) là thần khí (pneuma)” (Ga 3,16).

Ở 4,23-24, xuất hiện 2 lần cụm từ “thờ phượng trong thần khí và sự thật”, phần lớn các bản dịch hiểu từ “thần khí” (viết thường) theo nghĩa “tâm linh” nên dịch là “thần khí”. Tuy nhiên, vẫn có một số bản dịch viết hoa từ “Thần Khí” như đã trình bày. Đức Giêsu nói với người phụ nữ Samari ở 4,23-24: “Nhưng giờ đến – và là bây giờ – khi mà những người thờ phượng đích thực sẽ thờ phượng Cha trong thần khí (pneumati) và sự thật. Vì Cha tìm kiếm những kẻ thờ phượng Người như thế. Thiên Chúa là Thần Khí (pneuma), và những kẻ thờ phượng Người phải thờ phượng trong thần khí (pneumati) và sự thật.”

Ở 6,63, xuất hiện 2 lần từ “pneuma”. Từ “pneuma” trong cụm từ Đức Giêsu nói với các môn đệ: “Những lời chính Thầy nói với anh em là thần khí (pneuma) và là sự sống” (6,63b), có nghĩa “tâm linh” nên dịch là “thần khí” (xem trích dẫn các bản dịch trên đây).

4. “Pneuma” chỉ “thần khí” hay “tâm trí” con người

Tin Mừng thứ tư dùng 2 lần từ “pneuma” theo nghĩa “thần khí” hay “tâm trí” của con người. Ở 11,33; 13,21, từ “pneuma” được dùng để nói đến “thần khí” hay “tâm trí” của Đức Giêsu.

Trong câu chuyện Ladarô ở Ga 11, lúc Maria và những người Dothái khóc thương Ladarô đã chết, người thuật chuyện kể: “Khi Đức Giêsu thấy cô ấy khóc, và những người Do Thái đi với cô ấy cũng khóc, Người thổn thức trong tâm trí (pneumati) và xao xuyến” (11,33).

Ở 13,21, từ “pneuma” cũng chỉ “tâm thần”, “tâm trí” của Đức Giêsu. Sau khi Người nói với các môn đệ ý nghĩa việc rửa chân (13,12-20), người thuật chuyện kể: “Nói những điều đó xong, Đức Giêsu xao xuyến trong tâm thần (pneumati). Người làm chứng và nói: ‘Amen, amen, Thầy nói cho anh em: Một người trong anh em sẽ nộp Thầy’” (13,21).

5. “Pneuma” chỉ “thần khí” của Đức Giêsu và gợi ý đến “Thần Khí” Thiên Chúa

Nghĩa thứ năm chỉ xuất hiện 1 lần ở 19,30. Từ “pneuma”  ở đây có ẩn ý đặc biệt: Vừa ám chỉ thần khí của Đức Giêsu vừa ám chỉ Thần Khí (Thánh Thần). Người thuật chuyện kể về biến cố Đức Giêsu chết trên thập giá như sau: “Khi đã nếm giấm, Đức Giêsu nói: ‘Đã hoàn tất’ rồi Người gục đầu xuống trao thần khí (pneuma)” (19,30).

Văn chương Hylạp không dùng kiểu nói “trao thần khí” (paradiômi to pneuma) để mô tả việc tắt thở của người hấp hối. Khi người thuật chuyện mô tả biến cố Đức Giêsu chết một cách bất thường như trên, rất có thể câu văn hàm chứa ẩn ý thần học. Thực vậy, theo thần học Tin Mừng thứ tư, giờ chết của Đức Giêsu cũng là giờ Người được tôn vinh (12,23.28; 13,31-32). Khi chết treo trên thập giá là lúc Đức Giêsu được giương cao trong vinh quang (12,31-32).

Trong viễn cảnh này, lúc Đức Giêsu trút hơi thở cuối cùng trùng khớp với lúc Người trao ban Thần Khí cho thế gian. Đây là lúc người tin đón nhận Thần Khí như người thuật chuyện đã báo trước ở 7,37-39: “Vào ngày cuối cùng, ngày long trọng nhất của dịp lễ, Đức Giêsu đứng lên và lớn tiếng nói: ‘Nếu ai khát hãy đến với Tôi và hãy uống. Người tin vào Tôi, như Kinh Thánh đã nói: Từ lòng người ấy sẽ tuôn chảy những dòng nước sự sống.’ Điều đó, Người nói về Thần Khí (pneumatos) mà những kẻ tin vào Người sẽ lãnh nhận. Tuy nhiên, Thần Khí (pneuma) chưa có, vì Đức Giêsu chưa được tôn vinh.”

Câu “Thần Khí chưa có, vì Đức Giêsu chưa được tôn vinh” (7,39b) gợi đến biến cố Đức Giêsu chết trên thập giá, nghĩa là lúc Người được tôn vinh. Trước khi xảy ra biến cố thập giá, người tin chưa lãnh nhận Thần Khí (7,39a); người tin sẽ lãnh nhận Thần Khí qua biến cố “chết – tôn vinh” trên thập giá. Điểm thần học này diễn tả qua câu: “[Đức Giêsu] trao thần khí (paredôken to pneuma)” ở Ga 19,30. Câu này có hai ý nghĩa: “Đức Giêsu trao thần khí của Người” nghĩa là “Người trút hơi thở cuối cùng”, đồng thời gợi đến việc “Đức Giêsu trao ban Thần Khí cho người tin”. Như vậy, kiểu nói “TRAO THẦN KHÍ” vừa diễn tả sự chết của Đức Giêsu, vừa gợi đến thời điểm thần học quan trọng. Việc trao ban Thần Khí được làm rõ sau biến cố Phục Sinh. Chiều ngày thứ nhất trong tuần, Đức Giêsu Phục Sinh hiện ra với các môn đệ, “Người thổi hơi và nói với các ông: ‘Anh em hãy nhận lấy Thánh Thần (pneuma hagion)’” (Ga 20,22b).

6. “Pneuma” có nghĩa là “gió”

Nghĩa thứ sáu của từ “pneuma” là “khí” hay “gió”. Nghĩa này chỉ xuất hiện một lần trong Tin Mừng Gioan ở 3,8. Đức Giêsu mặc khải cho Nicôđêmô: “Gió (pneuma) muốn thổi ở đâu, ông nghe tiếng của nó, nhưng ông không biết nó từ đâu đến và đi đâu. Mọi kẻ được sinh ra bởi Thần Khí (pneumatos) thì cũng như vậy” (3,8). Trong câu này, xuất hiện 2 lần danh từ “pneuma”, ở đầu câu có nghĩa là “gió” và từ“pneuma” ở cuối câu có nghĩa là “Thần Khí”.

III. Kết luận

Tóm lại, 24 lần từ “pneuma” xuất hiện trong Tin Mừng thứ tư được chia thành sáu nhóm nghĩa:

1. “Pneuma” là “Thần Khí” (Thiên Chúa): 14 lần. Trong Tin Mừng Gio-an, “Thần Khí” được đồng hoá với “Thần Khí sự thật”, “Thánh Thần” và “Đấng Paráclê” (Ga 14–16).

2. “Pneuma” có thể hiểu là “Thần Khí” Thiên Chúa (viết hoa) hay “thần khí” (viết thường): 4,24a; 6,63a.

3. “Pneuma” có nghĩa “tâm linh”, “linh thiêng”: 3,6; 4,23.24b; 6,63b.

4. “Pneuma” chỉ “thần khí” hay “tâm trí” con người: 11,33; 13,21.

5. “Pneuma” với hai nghĩa ở 19,30, nghĩa thứ nhất (thần khí của Đức Giêsu) gợi đến nghĩa thứ hai (Thần Khí của Thiên Chúa).

6. “Pneuma” có nghĩa “gió”.

Bối cảnh văn chương trong bản văn cho phép xác định ý nghĩa của một từ. Những quan sát vắn tắt trên đây cho thấy sự phong phú về ý nghĩa của từ “pneuma” trong Kinh Thánh nói chung và trong Tin Mừng Gioan nói riêng. Những nghĩa trên của thuật ngữ “pneuma” không xuất hiện trong các tự điển đại cương mà chỉ xuất hiện trong các tự điển chuyên môn Kinh Thánh, đặc biệt trong các sách chú giải Tin Mừng thứ tư. Xem phân tích chi tiết về các nghĩa của từ “pneuma” trong tập sách Đấng Paráclê – Thần Khí sự thật trong Tin Mừng thứ tư, tr. 142-149.

Giuse Lê Minh Thông, OP