Người đăng: DangTrinh | 17.07.2012
Viết theo tài liệu của GS Giorgio Filibeck, Đại Học Công Giáo
Sacro Cuore – Milano
Trong nhãn quan của Giáo Hội, nhân quyền là những gì thể hiện từ
phẩm giá của con người, mà mỗi con người đều có: “Anh hãy làm cho mình trở
nên con người và nhận biết phẩm giá của bản thể mình“. Đó là những gì Thánh
Leo Cả đã viết lên từ thế kỷ V (Omelia XXVII, 6). Phẩm giá đó là kết quả
của sự kiện “con người được dựng nên giống hình ảnh Thiên Chúa, giống như
Thiên Chúa (Gen 1, 26-27).
Bởi đó phương thức chắc
chắn nhất để tôn trọng các quyền của con người là tôn kính chính Thiên Chúa.
ĐTC Gioan Phaolô II trong bài diễn văn nhân dịp đến kính viếng Thánh Địa, đã
đặt câu hỏi tại sao thảm trạng sát hại hàng triệu người Do Thái có thể xảy ra
được, và ngài đã đưa ra câu giải đáp như sau: “Làm sao con người có thể có
được thái độ vừa kể đối với con người? Bởi vì những người đó đã đạt đến mức
khinh dễ cả Thiên Chúa. Chỉ có một ý thức hệ vô thần mới có thể có những đồ án
và đi đến tận cùng việc tàn sát cả một dân tộc” (ĐTC Gioan Phaolô II, Visita al
mausoleo Yad Vashem a Gerusalemme, 2). Vậy thì đó là chìa khoá để phát
triển một sự bảo vệ chính đáng các quyền của con người, ngược lại tư tưởng của
những ai cho rằng tôn giáo là thù nghịch đối với các quyền đó.
Giáo Hội luôn chuyên cần
bênh vực phẩm giá con người như là kết quả của công trình tạo dựng của Chúa.
Công Đồng Vatican II đã xác nhận rõ từng chữ: ”Giáo Hội, do sức mạnh
Phúc Âm được ủy thác cho mình, tuyên bố các quyền của con người, nhận biết và
định giá cao cả tiến trình năng động mà qua đó, trong thời đại chúng ta, các
quyền đó được thăng tiến khắp nơi” (Gaudium et spes, 41).
Qua những tư tưởng vừa
trình bày, mục đích của bài viết là tìm hiểu suy tư và động tác của Giáo Hội
nhằm bảo vệ và triển nở các quyền của con người sau Công Đồng Vatican
II. Nói như vậy không có nghĩa là phẩm giá con người khiếm diện trước kia, mà
là nhấn mạnh rằng kể từ sau Công Đồng thái độ chuyên tâm của Giáo Hội đối
với vấn đề nhân quyền càng lúc càng chiếm phần quan trọng hơn trong các suy tư
và động tác của Giáo Hội, bởi lẽ Giáo Hội càng ý thức hơn tầm quan trọng
của nhân quyền trong bối cảnh xã hội, chính trị ở tầm mức quốc gia cũng như
quốc tế. Chúng ta duyệt xét các tư tưởng và động tác của Giáo Hội dưới ba
phương diện: tín lý, ngoại giao-luật pháp và mục vụ.
1- Phương
diện tín lý
Theo đường lối đã được Công
Đồng Vatican II vạch sẵn, Giáo Hội đã ban tặng cho chúng ta một khối các nguyên
tắc nhằm định hướng các động tác của người tín hữu Chúa Kitô.
a) Con
người được dựng nên giống hình ảnh Thiên Chúa
Đó là căn nguyên nền tảng
các quyền của con người.
Phẩm giá của mỗi con người,
có thể nhận biết được cả bằng trí khôn con người, phẩm giá đó được sáng chiếu
lên bởi ánh sáng đức tin và như vậy căn nguyên nền tảng đó ”nhận được
một sự nâng đỡ bảo đảm vững chắc nhất” (ĐTC Gioan XXIII Pacem in terris 5, 25).
Nhưng rất tiếc trong thế
giới hiện đại chúng ta, con người không hẳn đồng thuận về nền tảng vừa được nêu
ra, bởi đó phẩm giá con người không được đặt trên căn tính đồng nhất và từ đó
cũng không đồng thuận về các quyền cần phải được bảo vệ. Bởi đó ngay cả trong
thời gian sát liền với Công Đồng con người có khuynh hướng cho rằng các quyền
của chúng ta chỉ được bảo đảm vững chắc, chỉ khi nào chúng ta thoát khỏi được
mọi ràng buộc đối với Chúa.
Nhưng bước theo con đường
vừa kể, phẩm giá con người không những không được giải thoát, mà còn bị hủy
diệt (Gaudium et spes, 41).
b) Bênh
vực và thăng tiến các quyền của con người là thành phần nguyên vẹn sứ mạng của
Giáo Hội
Chuyên cần dấn thân đem lại
lợi ích cho nhân quyền là thái độ thực tế của Giáo Hội thể hiện trước thế giới.
Công Đồng Vatican II đón nhận ước vọng càng ngày càng gia tăng của con người
muốn thấy phẩm giá mình được kính trọng. Nhưng Giáo Hội biết rằng một ước vọng
như vậy không thể được thoả nguyện trong viễn ảnh hoàn toàn vật chất, bởi vì
ước vọng đó phản chiếu lại những câu hỏi có liên quan đến ý nghĩa sự hiện hữu
của con người, mà câu trả lời thoả đáng con người chỉ có thể gặp được Phúc
Âm, trong “Tin Mừng”.
Mối tương quan giữa sứ mạng
rao giảng Phúc Âm và thăng tiến con người đã được ĐTC Phaolô VI nhấn mạnh một
cách đặc biệt trong Huấn Dụ Evangelii nuntiandi và ĐTC Gioan Phaolô
II, trong Thông Điệp đầu tiên của ngài Redemptor hominis.
c) Con
người có giá trị thượng đẳng trong mọi hệ thống và đồ án tổ chức
Đây là lời huấn dạy của
Giáo Hội dựa trên những gì Phúc Âm đã chỉ dạy cho: “Ngày sabat được lập ra
cho con người, chứ không phải con người cho ngày sabat” (Mc 2, 27). Lời
chỉ dạy đó của Phúc Âm được Giáo Hội lập lại và Công Đồng Vatican II chú giải:
“Con người, tự bản tính, tuyệt đối cần có đời sống xã hội và (con
người) phải là nguyên cội, chủ thể và cùng đích của mọi tổ chức xã hội”
(Gaudium et spes, 25). Nhờ vào xác định đó, các quyền của con người
được đưa ra khỏi mọi suy tư cá nhân chủ nghĩa và có được ý nghĩa đầy đủ của
mình trong mối liên hệ giữa con người cá nhân và cộng đồng.
Như vậy một định nghĩa
chính đáng về con người là cá nhân có cuộc sống liên hệ tùy thuộc với người khác,
bởi đó đòi buộc tổ chức xã hội phải nhằm đến công ích.
d) Tôn
trọng các quyền của con người là định chuẩn để đánh giá tính cách chính danh
của mọi quyền lực
ĐTC Gioan Phaolô II đã
tuyên bố nguyên tắc vừa kể dưới một hình thức ngắn gọn và đầy ý nghĩa: ”Các
quyền của quyền lực không thể được hiểu theo cách nào khác hơn là dựa trên việc
tôn trọng các quyền khách thể và bất khả xâm phạm của con người” (ĐTC Gioan
Phaolô II, Redemptor hominis, 17).
Lời huấn dạy của Giáo Hội
cũng không ít lần nói lên giả thuyết trong đó quyền lực công quyền vượt quá
thẩm quyền của mình. Trong trường hợp đó, công dân có quyền và bổn phận phải “bênh
vực” các quyền của chính mình và của những người đồng công dân với mình
chống lại các lạm quyền của giới công quyền, trong khi vẫn tôn trọng các lằn
mức được luật tự nhiên và Phúc Âm chỉ bảo cho (Gaudium et spes, 24).
e) Nhận
biết các quyền của con người không thể tách rời khỏi việc nhận biết các bổn
phận liên hệ
Giáo huấn của Giáo Hội dạy
chúng ta rằng ý nghĩa hoàn hảo của ý niệm con người sẽ không đầy đủ, nếu con
người không có khả năng nói lên tư tưởng rằng con người cũng có trách nhiệm,
trước tiên là trách nhiệm đối với chính Đấng Tạo Hoá.
Một đàng Thông Điệp
Pacem in terris của ĐTC Gioan XXIII nhắc cho chúng ta nhớ rằng có một mối liên
hệ không thể tách rời được trong cùng một con người, cũng như mối tương quan
giữa quyền và bổn phận của những người khác nhau.
Đàng khác Công Đồng Vatican
II cũng lưu ý cần thận trọng các quyền của con người có thể được quan niệm theo
khuynh hướng tự lập sai trái (cfr Gaudium et spes, 41).
f) Các
quyền con người có những đặc tính phổ quát và không thể chia tách
Chính luật tự nhiên ban
cho con người các quyền vừa kể, bởi đó không có ai là con người mà không có
các quyền đó. Bởi vậy tổ chức xã hội được mời gọi phải nhận biết các
quyền đó của con người, chứ không phải ban cho hay tước bỏ đi tùy theo việc
con người thuộc về khuôn viên của nền văn hoá này hay văn hóa khác, ý thức hệ
này hay ý thức hệ khác, đảng phái này hay đảng phái khác.
Cũng không có quyền nào
của con người thuộc hạng nhất hay hạng hai. Bởi lẽ mỗi thứ hạng các quyền
của con người đều có giá trị nội tại như nhau, vì tất cả đều phát xuất từ quan
niệm duy nhất về phẩm giá con người.
ĐTC Gioan Phaolô II đã xác
nhận rằng cần phải khước từ những lời chỉ trích của những ai có ý đồ tháo gở đi
chủ đề đang bàn dựa vào đặc tính cá biệt của các nền văn hoá khác nhau, để từ
đó có thể vi phạm các quyền của con người, cũng như của những ai bần tiện hoá
phẩm giá con người, bằng cách chối bỏ giá trị pháp luật phải có đối với các
quyền kinh tế, xã hội và chính trị (ĐTC Gioan Phaolô II, Dalla gustizia
cristiana nasce la pace per tutti, 2).
g) Hành
xử trọn vẹn các quyền của con người là điều kiện để có được một nền hoà bình
vững mạnh và một cuộc phát triển chính đáng
ĐTC Gioan Phaolô II, đã
viết Thông Điệp Redemptor hominis, một cách xác quyết rằng: ”Nói
cho cùng, hoà bình được quy tóm vào việc tôn trọng các quyền bất khả xâm phạm
của con người” (Redemptor hominis, 17).
Và trong Thông Điệp
Sollecitudo rei socialis ngài cũng xác nhận: ”Cũng không thể thực
sự xứng đáng với con người một công cuộc phát triển không tôn trọng và không
phát huy các quyền con người, cá nhân và xã hội, kinh tế và chính trị, kể cả
quyền các Quốc Gia và các dân tộc được phát triển” (Sollecitudo rei socialis,
33).
h) Tự do
tôn giáo là khuôn thước đo lường mức độ tiến triển của mỗi xã hội
Công Đồng Vatican II đã
đánh dấu một khúc quanh có ý nghĩa trong lời huấn dạy của Giáo Hội về vấn đề
tôn giáo, bằng cách trình bày quyền tự do đó như là quyền của con người mà thể
chế luật pháp có bổn phận bảo vệ đối với mọi công dân và như vậy nhận biết vai
trò trần thế quan trọng của tổ chức Quốc Gia.
Tuyên
Ngôn Dignitatis humanae của Công
Đồng long trọng xác nhận: “Trong vấn đề tôn giáo, không ai bị bắt buộc bị
cưởng bách phải hành động trái với lương tâm mình, cũng không ai có thể bị cấm
cản, trong lằn mức phải có, được hành động hợp với lương tâm đó” (Dignitatis
humanae, 2).
Văn bản tài liệu vừa
kể nhắc lại bổn phận luân lý bắt buộc phải tìm kiếm sự thật và thái độ
hành xử phải bị bắt buộc được gợi ý bởi sự thật đó, bởi vì quyền tự do tôn
giáo không được đặt nền tảng trên cách suy nghĩ tùy tiện của con người, mà trên
chính bản thể của con người (ibid.).
ĐTC Gioan Phaolô II đã nhấn
mạnh một cách đặc biệt về lời huấn dạy vừa kể của Giáo Hội, theo đó “Việc vi
phạm quyền tự do tôn giáo là một điều bất công căn cội đối với những gì sâu đậm
nhất của con người, đối với những gì chính đáng của con người” (Redemptor
hominis, 17).
i) Công
lý là nguyên lý sự hiện hữu của Giáo Hội
Việc lắng lo cho công lý và
bảo vệ nhân quyền được trải rộng ra cả trong đời sống nội bộ của Giáo Hội.
ĐTC Gioan Phaolô II, một
trong những bài diễn văn đầu tiên của ngài, đã phát biểu như sau: “Công lý
là nguyên lý của cuộc sống Giáo Hội, như là Dân Thiên Chúa” (Udienza generale
08.11.1978, 3). Trải qua cuộc hành trình bao nhiêu thế kỷ, Giáo Hội đã khai
triển, soạn thảo ra một loạt các chỉ thị luật pháp, đó là Bộ Giáo Luật được
ban hành năm 1983, chứa đựng một danh sách các quyền của người tín hữu Chúa
Kitô (Can. 203-283).
ĐTC Gioan Phaolô II đã mời
gọi các vị thẩm phán Giáo Hội hãy xem mình như là “các linh mục của công lý”
(sacerdotes justitiae) và hãy hoạt động như thế nào để Giáo Hội luôn luôn
được nhận biết “speculum giustitiae” (mẫu gương của chân lý) (Alla Sacra
Romana Rota, 1).
Tiến sĩ Nguyễn Học Tập
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét